Δευτέρα, Οκτωβρίου 29

Focusing - βιωματική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία

Focusing/Διαδικασία εστίασης

Το focusing (στα ελληνικά ‘εστίαση’ ή καλύτερα ‘διαδικασία της εστίασης’) είναι μια βιωματική διαδικασία επικέντρωσης στο σώμα με στόχο την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων και πληροφοριών που αυτό φέρει αναφορικά με ένα θέμα, ένα πρόβλημα ή με μια κατάσταση που ζούμε.

Τις φιλοσοφικές, θεωρητικές και επιστημονικές αρχές του focusing ξεκίνησε να διατυπώνει κατά τη δεκαετία του 60 ο Eugene Gendlin, φιλόσοφος, ψυχοθεραπευτής και επιστημονικός συνεργάτης του Carl Rogers στο πανεπιστήμιο του Chicago.

Βιωματική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία

Με βάση το focusing αναπτύχθηκε σταδιακά μια ιδιαίτερη συμβουλευτική και ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, η οποία φιλοσοφικά έχει τις ρίζες της στην Φαινομενολογία και τον Υπαρξισμό, ενώ επιστημονικά εντάσσεται στο χώρο της Ανθρωπιστικής Ψυχολογίας και ειδικότερα σ’αυτόν της προσωποκεντρικής προσέγγισης.

Κύρια χαρακτηριστικά της Focusing-βιωματική συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας είναι:

* η αλληλεπίδραση πελάτη-θεραπευτή
* η διαμόρφωση, εκ μέρους του θεραπευτή, ενός κλίματος ασφάλειας και εμπιστοσύνης για τον πελάτη
* η εστίαση του πελάτη στο βίωμα του με στόχο την περαιτέρω συμβολοποίηση του και την τελική αποκωδικοποίηση του

Βιωμένη αίσθηση (felt sense)

Κατά τη ‘διαδικασία της εστίασης’ ο πελάτης έρχεται σε επαφή με έναν ιδιαίτερο τύπο σωματικής ‘γνώσης’. Αυτή την ‘γνώση’ ή επίγνωση ονομάζουμε βιωμένη αίσθηση (felt sense). Συνήθως μια βιωμένη αίσθηση δεν προϋπάρχει, αλλά διαμορφώνεται κατά τη διαδικασία της εστίασης και εφόσον ο πελάτης στρέψει την προσοχή του και την αντίληψη του στο σώμα του, το οποίο ενέχει τις δικές του απαντήσεις σε πολλά από τα προβλήματα μας, γεγονός που μπορεί να διευκολύνει και να προάγει την προσωπική μας ανάπτυξη.

Με άλλα λόγια η βιωμένη αίσθηση είναι η άμεση σωματική αίσθηση μιας οποιασδήποτε κατάστασης ή οποιουδήποτε προβλήματος, φέρει δε τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

· διαφοροποιείται από τα συναισθήματα που συνήθως είναι διαφοροποιημένα, πολιτισμικά καθορισμένα και εύκολα αναγνωρίσιμα

· είναι μια σωματικά βιωμένη, ολιστική, γενική, ασαφής, προ-λεκτική αίσθηση

· αναφέρεται και παραπέμπει σε ένα ασυμβολοποίητο συνολικότερο βίωμα, του οποίου αποτελεί την πρωταρχική έκφραση

· μπορεί να αποτελέσει δηλ., την είσοδο για να εισέλθει κάποιος στην μη-διαφοροποιημένη, υπο-νοούμενη, πολύπλευρη πλευρά του συνολικότερου βιώματος του, από το οποίο μπορεί να αντληθεί περαιτέρω ΄υλικό’ προς επεξεργασία.

Το υλικό αυτό εμπλουτίζει την υπάρχουσα συναισθηματική και νοητική γνώση και αποτελεί τη βάση για θεραπευτική αλλαγή, η οποία και οδηγεί στην προαγωγή της ψυχικής υγείας.

Το focusing απευθύνεται τόσο σε επαγγελματίες του χώρου της ψυχική υγείας (ψυχολόγους, ψυχιάτρους, κοινωνικούς λειτουργούς, νοσηλευτές,…) και επαγγελματίες λοιπών χώρων (εκπαιδευτικούς, μάνατζερς, καλλιτέχνες,…) ως ψυχοθεραπευτική/συμβουλευτική μέθοδος, όσο και σε ένα ευρύτερο κοινό ως μέθοδος αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης.

Βήματα του focusing

Επί μέρους βήματα - κύριες ερωτήσεις και εσωτερικές δράσεις

Πρώτο βήμα:

Δημιουργία εσωτερικού ελεύθερου χώρου

- Τι μ’ εμποδίζει αυτή τη στιγμή να στρέψω την προσοχή μου στο σώμα μου ;

- Πώς αισθάνεται το σώμα μου αυτή τη στιγμή;

- Φιλική στάση ως προς οτιδήποτε νιώθω

- Δημιουργία μιας “καλής” απόστασης απ’ όλα τα θέματα, ιδιαίτερα από αναγκαστικές-πιεστικές σκέψεις, συναισθήματα

Δεύτερο βήμα:

Ορισμός του θέματος και αναμονή για την εμφάνιση της felt sense

- Διατυπώνουμε την ουσία του προβλήματος με τη βοήθεια μιας πρότασης, μιας εικόνας ή ενός μικρού φίλμ

- Αφήνουμε το θέμα/πρόβλημα που θέλουμε να επεξεργαστούμε να έρθει στο επίκεντρο της προσοχής μας

- Μετά στρέφουμε την προσοχή μας στο χώρο του στέρνου και της κοιλιάς

- Περιμένουμε αυτό (την αντίδραση) που θα εμφανιστεί στο σώμα μας,σε σχέση με το θέμα/πρόβλημα

Ερώτηση : Πού αντιδρά κάτι (σ’ αυτό το θέμα) στο χώρο του στέρνου και της κοιλιακής χώρας;

- Στρέφουμε την προσοχή μας στα σημεία του σώματος, που αντιδρούν αμυδρά ή ξεκάθαρα.

- Συντροφεύουμε το σημείο του σώματος που αντιδρά και παραμένουμε χωρίς πίεση : Το felt sense εμφανίζεται.....

Τρίτο βήμα:

Εύρεση μιας λαβής, ενός συμβόλου

- Ερώτηση : Πώς αισθάνομαι αυτό το σημείο του σώματος ;

Βρίσκουμε την πρώτη λέξη ή εικόνα ή ήχο που αποδίδει την σωματική αίσθηση (βιωμένη αίσθηση - felt sense) σ’ αυτό

το σημείο.

Τέταρτο βήμα:

Αντιστοίχηση ανάμεσα στη βιωμένη αίσθηση-felt sense και τη λέξη/εικόνα

Ερώτηση : Ταιριάζει αυτή η λέξη/εικόνα ακριβώς σ’ αυτή τη σωματική αίσθηση (felt sense) ;

- Αφήνουμε να εμφανιστούν λέξεις/εικόνες, άλλα σύμβολα και τα εξετάζουμε τμηματικά, ως προς το felt sense,

δηλαδή, ποιά λέξη/εικόνα ταιριάζει καλύτερα σ’ αυτή την αίσθηση.

Πέμπτο βήμα:

Εσωτερικός διάλογος

- Ερωτήσεις :

Βγαίνει ένα (καινούργιο) νόημα, αν συνδέσουμε αυτή τη λέξη/εικόνα με το θέμα/πρόβλημα;

Ξεκαθαρίζει κάτι περισσότερο, εάν δω το θέμα απ’ αυτή την πλευρά ;

Τι θα ‘πρεπε να συμβεί ;

Τι θα χρειαζόμουν για να μπορέσω να αισθανθώ καλά/καλύτερα;

Έκτο βήμα:

Αποδοχή και κλείσιμο της διαδικασίας

- Αναγνωρίζουμε και αποδεχόμαστε ακόμη και τα μικρά βήματα

- Αναγνωρίζουμε την εσωτερική κριτική της διαδικασίας και την σταματάμε

- “Συναλλαγή” με τον εσωτερικό κριτή.

Διαδικασία εστίασης: Συντομευμένη Εκδοχή

1. Δημιουργία Εσωτερικού Ελεύθερου Χώρου

Πώς νιώθετε; Τι σας εμποδίζει να νιώθετε ευχάριστα;
Μην απαντήσετε στην ερώτηση. Επιτρέψτε να δώσει την απάντηση αυτό που αναδύεται από το σώμα σας.
Μην ασχοληθείτε/εμπλακείτε με τίποτα.
Καλωδεχθείτε ό,τι εμφανίζεται. Βάλτε το στην άκρη για λίγο, δίπλα σας.
Με εξαίρεση αυτό, θα λέγατε ότι νιώθετε καλά;

2. Βιωμένη Αίσθηση

Επιλέξτε ένα πρόβλημα πάνω στο οποίο θα εστιαστείτε.
Μη κατακλυσθείτε από αυτό. Τι νιώθετε στο σώμα σας όταν ανακαλείτε το όλο πρόβλημα;
Βιώστέ το καθ’ ολοκληρία, την αίσθηση του όλου προβλήματος, αυτήν την σκοτεινή ενόχληση που σας προκαλεί, ή την ακαθόριστη σωματική του αίσθηση.

3. Εύρεση Συμβόλου

Ποια είναι η ποιότητα της βιωμένης αίσθησης;
Ποιά λέξη, φράση, ή εικόνα, αποδίδει την ποιότητα αυτής της βιωμένης αίσθησης;
Ποια λέξη (δηλωτική ποιότητας) θα της ταίριαζε καλύτερα;

4. Αντήχηση/Καθρέπτισμα

Ελέγξετε (καθρεπτίζοντας) πολλές φορές την λέξη (ή εικόνα) που αποδώθηκε στη βιωμένη αίσθηση. Την αποδίδει σωστά; Ταιριάζει;

Αν ταιριάζει, βιώστε αυτήν την αίσθηση του μεταξύ τους «καθρεπτίσματος», αρκετές φορές.

Αν η βιωμένη αίσθηση αλλάξει, «παρακολουθήστε» την με προσοχή.

Οταν προσεγγίσετε το τέλειο «καθρέπτισμα», με τις λέξεις (ή τις εικόνες) και αυτό μοιάζει να είναι απολύτως ταιριαστό με τη βιωμένη αίσθηση, αφήστε τον εαυτό σας να βιώσει αυτό το «καθρέπτισμα» για ένα λεπτό ακόμη.

5. Διάλογος

«Τί υπάρχει σ’ αυτό το πρόβλημα που με κάνει να νιώθω τόσο....;»
Αν «κολλήσετε», διατυπώστε ερωτήσεις, όπως:
Ποιο είναι το χειρότερο στοιχείο αυτού του συναισθήματος;
Τι το κακό έχει αυτό;
Τι χρειάζεται;
Τι θα ήταν καλό να συμβεί;

Μην βιαστείτε ν’ απαντήσετε. Περιμένετε μέχρι να κινηθεί το ίδιο το συναίσθημα και δώσει εκείνο την απάντηση που αναζητάτε.
Πώς θα ένιωθε (το κάτι), αν ήταν όλα καλά;
Αφήστε το σώμα ν’ απαντήσει:
Τι είναι αυτό που το εμποδίζει;

6. Αποδοχή

Καλωδεχθείτε ο,τι έλθει.
Νιώστε ικανοποιημένοι που σας μίλησε.
Δεν είναι παρά ένα αρχικό βήμα, όχι το τελευταίο.
Τώρα που ξέρετε πού βρίσκεται, μπορείτε να το αφήσετε και να επανέλθετε σ’ αυτό αργότερα.
Προστατέψτε το από τις επικριτικές φωνές που παρεμβάλλονται.
Θα ήθελε το σώμα σας άλλον ένα κύκλο διαδικασίας εστίασης; Η μήπως αυτό ειναι ένα καλό σημείο για να σταματήσετε;

Διαδικασία Εστίασης (Focusing)

Η διαδικασία προσωπικής αλλαγής – εσωτερική διαδικασία – δεν περιγράφεται λεκτικά. Η γλώσσα μας δεν διαθέτει τις λέξεις για να την περιγράψει, έπρεπε λοιπόν να επιννοηθούν οι κατάλληλες λέξεις, από τον δημιουργό αυτής της εσωτερικής διαδικασίας, τον Eugene Gendlin, ο οποίος και την ονόμασε διαδικασία εστίασης (focusing).

Με την διαδικασία εστίασης το άτομο έρχεται σε επαφή με ένα ιδιαίτερο τύπο σωματικής επίγνωσης. Αυτήν την επίγνωση, την ονομάζουμε βιωμένη αίσθηση (felt sense).

Συνήθως μία βιωμένη αίσθηση δεν είναι εξ αρχής παρούσα, αλλά διαμορφώνεται κατά την διάρκεια της διαδικασίας εστίασης. Οταν πρωτοεμφανίζεται είναι ακαθόριστη και συγκεχυμένη. Θα πρέπει να ξέρει κανείς πώς να της «επιτρέψει» να διαμορφωθεί, παρακολουθώντας τις εσωτερικές σωματικές του αντιδράσεις (αυτό επιτυγχάνεται πραγματοποιώντας συγκεκριμένα βήματα για να μπορέσει να προσεγγίσει και παραμείνει στο σημείο εστίασης).

Μία βιωμένη αίσθηση είναι η άμεση σωματική αίσθηση μιάς οποιασδήποτε κατάστασης, ή συγκεκριμένου προβλήματος.

Οταν μάθει κανείς πώς να εστιάζεται, ανακαλύπτει ότι το σώμα, βρίσκοντας τον δικό του τρόπο, παρέχει τις δικές του απαντήσεις σε πολλά από τα προβλήματά μας, πράγμα που μπορεί να διευκολύνει την προσωπική μας ανάπτυξη.

Σημείωση:

Μία βιωμένη αίσθηση δεν είναι συναίσθημα. Μπορούμε να διακρίνουμε συνήθως εύκολα τα συναισθήματα. Ξέρουμε πότε είμαστε θυμωμένοι, λυπημένοι, χαρούμενοι. Μία βιωμένη αίσθηση είναι κάτι που δεν αναγνωρίζεται αρχικά – κάτι ασαφές, δύσκολο να περιγραφεί με τον τρέχοντα κώδικα γλώσσας. Μοιάζει σα να περικλείει κάποιο νόημα το οποίο δε μας είναι γνωστό. Είναι μία σωματική αίσθηση αυτού του νοήματος.