Focusing: διαδικασία εστίασης
Το ουσιαστικό «εστίαση» δεν αποδίδει την έννοια της διαδικασίας που υποδηλώνει ο όρος «focusing». Γι’αυτό στο κείμενο χρησιμοποιούμε τον όρο «διαδικασία εστίασης».
Τον όρο «focusing» χρησιμοποίησε ο E. Gendlin για να περιγράψει μια πολύ ιδιαίτερη εσωτερική βιωματική διαδικασία, με την οποία προσεγγίζεται το «σώμα».
Σήμερα ο όρος ‘focusing’ έχει σύνθετη σημασιολογία και χρησιμοποιείται για να περιγράψει:
α) ένα συγκεκριμένο τρόπο αντίληψης του βιώματος και στάσης απέναντι σ’αυτό
β) τη διαδικασία που χρειάζεται να ενεργοποιήσει κάποιος, για να μπορέσει να έχει αυτή την αντίληψη και στάση – εδώ ανήκουν τα βήματα της τεχνικής του «focusing»
γ) το σύνολο των εννοιών και μεθόδων που συγκροτούν μια ξεχωριστή συμβουλευτική – ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.
Experiencing: βίωμα
Κεντρικός όρος στο «focusing» και της φιλοσοφίας που βασίζεται σ’αυτό.
Σύμφωνα με τον E. Gendlin, το «βίωμα» (ο,τιδήποτε ζούμε και βιώνουμε) έχει δύο πλευρές:
α) (explicit, explicitly) η μια πλευρά του βιώματος είναι το σαφές, διαφοροποιημένο, ρητό, συμβολοποιημένο περιεχόμενό του (σκέψεις, συναισθήματα, σωματικές εμπειρίες, εικόνες). Εδώ βρίσκεται ο,τιδήποτε έχει πρόσβαση στο αντιληπτικό πεδίο και έτσι μπορεί να ειπωθεί και να εκφραστεί αναφορικά με ένα βίωμα, σύμφωνα με τους κανόνες της λογικής και της γλώσσας.
β) (implicit, implicitly) αυτό που απομένει, που «περισσεύει», όταν «όλα» έχουν ειπωθεί. Αποτελεί την άλλη πλευρά του βιώματος – είναι το ασαφές, αδιαφοροποίητο, άρρητο, προ-λεκτικό νόημά του, που δεν έχει πρόσβαση στο αντιληπτικό πεδίο, αλλά μπορεί να αποκτήσει μέσω της διαδικασίας της εστίασης.
Ας σημειωθεί εδώ ότι παρόλα αυτά το νόημα δεν είναι χαοτικό και ανοργάνωτο. Αντίθετα έχει μια πολύ συγκεκριμένη τάξη και οργάνωση, αυτή της πολυπλοκότητας (intricacy).
Αυτό το περίσσευμα του νοήματος ενέχει όλα όσα επιπλέον μπορούν να συμβολοποιηθούν, σε σχέση με ένα συγκεκριμένο βίωμα, ακόμα και την λύση του «προβλήματος».
Βασισμένος σ’ αυτή την θεώρηση ο E. Gendlin διατύπωσε και την «φιλοσοφία του άρρητου» (philosophy of the implicit), που αποτελεί μια περαιτέρω ανάπτυξη του «focusing».
Felt sense: βιωμένη αίσθηση
Όρος με τον οποίον ο E. Gendlin απέδωσε τον πυρήνα της διαδικασίας της εστίασης.
Αυτός ο όρος έχει αποδοθεί στα ελληνικά μέχρι σήμερα ως: «βιωμένη αίσθηση», ή «αισθητό βίωμα» ή «σωματική αίσθηση».
Εμείς συμφωνούμε με την απόδοση του όρου ως «βιωμένη αίσθηση».
Ο όρος αυτός περιγράφει :
- τη ολιστική, γενική, ασαφή, προ-λεκτική, αδιαφοροποίητη αίσθηση
- αυτό το «κάτι» μέσα μας για οποιοδήποτε βίωμα μας που ακόμη δεν έχει αρθρωθεί.
- το άρρητο, προ-συνειδητό, το ήδη βιωμένο, αλλά όχι ακόμη ρητά εκφρασμένο,
που βρίσκεται μεν στα όρια της συνειδητής σκέψης, αλλά βιώνεται σωματικά και μέσα από τη διαδικασία εστίασης μπορεί να γίνει αντικείμενο περαιτέρω επεξεργασίας
Handle: Λαβή, σύμβολο
Επειδή η «βιωμένη αίσθηση» (felt sense), είναι μια ασαφής, προ-συνειδητή, προ-λεκτική αίσθηση, για να μπορέσει να γίνει κατανοητή, είναι απαραίτητη η επαρκής συμβολοποίηση της με την βοήθεια κατάλληλου συμβόλου (λέξης, εικόνας, χειρονομίας, κίνησης,…).
Resonate: Αντήχηση, Καθρέπτισμα
«Ελεγχος» της καταλληλότητας του συμβόλου.
Η εύρεση του κατάλληλου συμβόλου είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αποσαφήνιση, επεξεργασία (νοητική και συναισθηματική), αξιολόγηση και πληρέστερη κατανόηση του βιώματος.
Felt shift: Βιωμένη αλλαγή
Στην διαδικασία εστίασης, όταν επιτυγχάνεται η εύρεση του κατάλληλου συμβόλου, υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στο σύμβολο και την απόδοση της «βιωμένης αί»θησης".
Η επιτυχής διαδικασία συμβολοποίησης βιώνεται σωματικά (συνήθως ως μία αίσθηση ανακούφισης) και επιφέρει αλλαγή στο ίδιο το βίωμα και σε ο,τιδήποτε σχετίζεται με αυτό.
Body: Σώμα
Το σώμα στη θεωρία και φιλοσοφία του «focusing» δεν νοείται ως αντικείμενο, ως βιολογικός μηχανισμός (όπως στη φυσιολογία, βιολογία, ιατρική), ούτε ως κοινωνική κατασκευή (όπως στον φεμινισμό, στρουκτουραλισμό κ.ά.).
Στα πλαίσια της φαινομενολογικής βάσης του «focusing» το σώμα:
- είναι το πρωταρχικό μέσο φανέρωσης της ύπαρξης και αποτελεί το χώρο αναφοράς του κόσμου, του άλλου, της σχέσης, της οποιασδήποτε κατάστασης
- είναι το πρωταρχικό υποκείμενο αντίληψης, κατανόησης της ύπαρξης και του κόσμου (Merleau-Ponty)
- διαθέτει πέρα από την εξωτερικότητά του (το σώμα ως αντικείμενο) εσωτερικότητα (το σώμα ως υποκείμενο), τη δική του γνώση (το νοήμων σώμα του Heidegger), τη δική του ιδιαίτερη ευφυΐα (Nietzsche), την οποία μπορεί κάποιος να νιώσει και να βιώσει μέσα από μια συγκεκριμένη διαδικασία (Gendlin).
